पाकिस्तानको उत्तर-पश्चिमी क्षेत्र, स्वात उपत्यका। प्रकृतिको अनुपम सुन्दरता बोकेको यो ठाउँ एक समय शान्तिको प्रतीक थियो। तर सन् २००७ पछिबाट यही उपत्यका कट्टरपन्थी तालिबान आतंकको केन्द्र बन्दै गयो। यही ठाउँमा जन्मिएकी थिइन् मलाला युसुफजई — एक सामान्य परिवारकी छोरी, जसले असामान्य साहस देखाउँदै विश्वलाई चकित पारिन्।
मलालाका बुबा, जियाउद्दिन युसुफजई, शिक्षामा दृढ विश्वास राख्ने शिक्षक, कवि र समाजसेवी थिए। उनले स्थापना गरेको ‘खुशहाल पब्लिक स्कूल’ शिक्षाको उज्यालो किरण थियो, जहाँ उनले आफ्नी छोरीलाई बाल्यकालदेखि नै शिक्षाको शक्तिबारे सचेत बनाउँदै लगे।
जब तालिबानले स्वात उपत्यकामा विद्यालयमा तालाबन्दी गर्न थाले, विशेष गरी छोरीहरूलाई शिक्षाबाट वञ्चित गर्न थाले, मलालाले मौन बस्न चाहिनन्। सन् २००९ मा उनले ‘गुल मकाई’ नामको छद्म नाम प्रयोग गरेर बीबीसी उर्दूमा ब्लग लेख्न थालिन्, जसमा उनले तालिबानको आतङ्क र शिक्षाको अधिकार खोसिँदै गएको अवस्थाबारे लेखिन्। ती लेखहरूले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको ध्यान खिच्न थाले।
तर, मलालाको आवाज दमन गर्न खोजियो। ९ अक्टोबर २०१२ मा विद्यालयबाट फर्कँदै गर्दा तालिबान लडाकूहरूले उनको बस रोकेर टाउकोमा गोली हाने। उनको अवस्था गम्भीर थियो। पाकिस्तानमा प्राथमिक उपचारपछि उनलाई बेलायतको बर्मिंघममा सरेर उपचार गरियो। उपचारपछि उनी बाँचिन्—तर अब उनी केवल एउटा किशोरी मात्र होइनन्, विश्वभरिका शिक्षाको सपना देख्ने छोरीहरूको आवाज बनिसकेकी थिइन्।
यो घटनाले विश्व नै झस्कियो। उनका समर्थनमा लाखौं मानिस उठे। सन् २०१४ मा उनले नोबेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त गरिन्, जुन उनले भारतका कैलाश सत्यार्थीसँग साझा गरिन्। १७ वर्षको उमेरमा नोबेल पुरस्कार पाउने उनी अहिलेसम्मकै कान्छी व्यक्तिका रूपमा इतिहासमा दर्ज भइन्।
उनले स्थापना गरेको ‘Malala Fund’ संस्थाले विश्वभरका किशोरीहरूलाई शिक्षाको पहुँच दिलाउने काम गरिरहेको छ। धेरै मुलुकमा यो अभियानले सकारात्मक परिवर्तन ल्याएको छ।
मलालाको आत्मकथा ‘I Am Malala’ सन् २०१३ मा प्रकाशित भयो, जसले विश्वभर पाठकको मन जित्यो। यसमा उनले तालिबानी आतङ्क, आफ्नो संघर्ष र शिक्षाको अधिकारप्रतिको अडानको कथा सुनाएकी छिन्।
हाल मलाला बेलायतमा बस्छिन् र अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयबाट दर्शनशास्त्र, राजनीति र अर्थशास्त्र (PPE) मा स्नातक गरेकी छिन्। आज पनि उनी शिक्षाको पहुँच र महिला अधिकारका लागि निरन्तर क्रियाशील छन्। विश्वका विभिन्न मञ्चहरूमा उनको उपस्थिति साहस, प्रेरणा र परिवर्तनको प्रतिमूर्ति बनेको छ।
